Συμπληρώνονται 34 χρόνια από τους καταστρεπτικούς σεισμούς που έπληξαν την πόλη μας (Σεπτέμβριος 1986) και μια σειρά αξιόλογων νεοκλασικών διατηρητέων κτιρίων παραμένουν σε άθλια κατάσταση.
Ενώ την πρώτη δεκαπενταετία μετά τους σεισμούς υπήρξε μεγάλη κινητικότητα για την αναστήλωση, την ανάδειξη και την αξιοποίησή τους ,στην συνέχεια και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια διαπιστώνουμε μία αδικαιολόγητη και σε κάποιες περιπτώσεις εκ του πονηρού εγκατάλειψη τους που οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην προϊούσα αποδιοργάνωση του φέροντος οργανισμού (σκελετού) και των μορφολογικών τους στοιχείων και εν τέλει στην κατάρρευσή τους.
Τα κτίρια αυτά μαζί με τα υπόλοιπα που ευτυχώς αποκαταστάθηκαν και αποτελούν πραγματικά στολίδια της Καλαμάτας, είχαν με πολύ κόπο και ιδιαίτερη μυστικότητα καταγραφεί ,αποτυπωθεί και αρχειοθετηθεί με φροντίδα της τότε δημοτικής αρχής λίγες εβδομάδες πριν τους σεισμούς. Στο σημαντικό αυτό αρχείο βασίσθηκε το Υπουργείο Πολιτισμού και το ΥΠΕΧΩΔΕ αργότερα και προχώρησαν στην κήρυξη των περισσοτέρων ως διατηρητέα. Με την αποκατάστασή τους συμβάλλουν στην διατήρηση της αρχιτεκτονικής ιστορίας του αστικού χώρου της πόλης μας, στην γνώση της αναγνωρισμένης ιδιαιτερότητας του τρόπου δόμησης και στην μνήμη των κοινωνικών και οικονομικών παραμέτρων της εποχής που καθένα απ’ αυτά αντιπροσωπεύει.
Η χώρα μας διαθέτει ένα πλούσιο νομικό οπλοστάσιο (Ν. 3028/2002, Ν.2039/1992 ,Πρ.Δ/τα και Υπ. Αποφάσεις) για την προστασία της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς ,το οποίο όταν εφαρμόσθηκε με επιμέλεια από τους αρχαιολόγους, αρχιτέκτονες, πολιτικούς μηχανικούς και φυσικά τους ιδιοκτήτες των κτιρίων το αποτέλεσμα ήταν εξόχως ικανοποιητικό. Έτσι σήμερα καμαρώνουμε στην Καλαμάτα μια σειρά από όμορφα και λειτουργικά διατηρητέα κτίρια όπως το Δημαρχείο, το νεοκλασικό τμήμα του Πνευματικού κέντρου, το κτίριο της Τράπεζας Ελλάδος, το πρώην ξενοδοχείο ¨Βασιλικόν¨», το Ζουμπούλειο , το κτίριο της ALPHA BANK, το κτίριο του Μουσείου Ελληνικής Φορεσιάς ,το Εικαστικό σχολείο του Δήμου και πολλά άλλα δημόσια και ιδιωτικά κτίρια.
Στις μέρες όμως η αδράνεια( ή και αδιαφορία) της Πολιτείας και η εγκατάλειψη των ιδιοκτητών οδηγούν σε ερείπωση αρκετά διατηρητέα π.χ. το πρώην ξεν. «Αχίλλειον»(οδ. Αριστομένους),το πρώην κτίριο «Αλειφέρη»(οδ. Αριστομένους), το κτίριο «Στεφανούρη»(οδ. Αναγνωσταρά), το κτίριο «Μαυροειδή» (οδ. Αναγνωσταρά, το κτίριο «Ψώνη» Οιχαλίας και Μεσσήνης, οι κυλινδρόμυλοι κ.α.
Ακόμη και τα κτίρια του Γαλλικού Ινστιτούτου και το πρώην «Αρναουτόγλειο»ή «Κορφιωτάκειο» παρά τις στερεωτικές εργασίες που έγιναν σ’ αυτά παραμένουν ακόμα ημιτελή και αναξιοποίητα.
Αρκετά απ’ αυτά τα εγκαταλελειμμένα και μη αποκαταστημένα διατηρητέα ,πέρα από την ζοφερή τους εικόνα που κηλιδώνει την μεγάλη εικόνα του δημόσιου χώρου έχουν καταντήσει δημόσιος κίνδυνος, σημεία ρύπανσης και εστίες υγειονομικού κινδύνου.
Ο Δήμος Καλαμάτας πρόκειται σύντομα να προχωρήσει στην ανάπλαση της οδού Αναγνωσταρά για την αναβάθμιση των καταστημάτων και την βελτίωση της ζωής των κατοίκων της.
Φαντάζεσθε να γίνει η ανάπλαση του δρόμου αλλά να παραμείνουν τα ερειπωμένα διατηρητέα κτίρια στο τμήμα μεταξύ των οδών Κολοκοτρώνη και Σκρά εγκαταλελειμμένα και επικίνδυνα?
Το Σύνταγμα και οι νόμοι του κράτους προβλέπουν ότι όταν μία ιδιοκτησία κηρύσσεται διατηρητέα προς χάριν του δημοσίου συμφέροντος, τότε το κράτος πρέπει να είναι ο ρυθμιστής του προβλήματος (αρθ.4 Συντάγματος,Ν.3028/2002).Στο παρελθόν όταν η πολιτική βούληση είχε ως προτεραιότητα την διατήρηση αυτών των αρχιτεκτονικών κτιρίων, είχε ενεργοποιήσει σειρά μέτρων και κινήτρων προς τους ιδιοκτήτες σε μία προσπάθεια ενθάρρυνσης και ενίσχυσης τους για την αποκατάσταση των κτιρίων τους (επιδότηση μελετών, επιδότηση δαπανών αποκατάστασης όψεων, άτοκα ή με επιδοτούμενο επιτόκιο δάνεια ,φορολογικές απαλλαγές). Τελευταία όμως παρά τα τεράστια ποσά που κατευθύνονται ακόμη και σε έργα αβέβαιης και αμφίβολης αποτελεσματικότητας δεν υπάρχουν ανάλογες πρωτοβουλίες ιδιαίτερα για ιδιωτικά διατηρητέα κτίρια.(Ευτυχώς για τα δημόσια και δημοτικά κτίρια υπάρχουν κάποια προγράμματα (Πράσινο Ταμείο) για την επισκευή και επανάχρησή τους).
Είναι λοιπόν επιτακτική ανάγκη ν’ αποτελέσει προτεραιότητα για τον Δήμο μας το ζήτημα της διάσωσης και αποκατάστασης αυτού του κτιριακού πλούτου και η διεκδίκηση από τους αρμόδιους φορείς (Κράτος, Περιφέρεια, Πράσινο Ταμείο κ.α.) για την
εξεύρεση γρήγορα εφικτών λύσεων στα χρονίζοντα προβλήματα των ερειπωμένων διατηρητέων της πόλη μας.
Ορισμένα μέτρα που θα κινητοποιούσαν και θα συνέδραμαν τους ιδιοκτήτες είναι η χορήγηση δανείων με επιδοτούμενα κλιμακούμενα επιτόκια , ανάλογα με την σημασία του διατηρητέου και την επικινδυνότητά του, η βελτίωση των προϋποθέσεων χρηματοδότησής τους από συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα των Υπουργείων Πολιτισμού και Περιβάλλοντος, της Περιφέρειας ,η χρηματοδότηση από το Πράσινο Ταμείο, από το πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτσης» και γιατί όχι από το αναμενόμενο πακέτο ανάκαμψης της Ε.Ε.
Επίσης σοβαρό κίνητρο είναι και η αξιοποίηση του μηχανισμού μεταφοράς συντελεστή δόμησης που πρόσφατα ψηφίστηκε, είτε με πώληση τίτλων για νομιμοποίηση αυθαιρέτων ή σε επενδύσεις που έχουν ανάγκη από περισσότερη δόμηση κ.λ.π.
Η αποκατάσταση των διατηρητέων είναι ευνόητο ότι, εκτός από την αισθητική αναβάθμιση του δημόσιου χώρου που θα επιφέρει, θα δημιουργήσει και αξιοσημείωτη οικοδομική και οικονομική δραστηριότητα στην πόλη που τόσο έχει ανάγκη και ωφέλεια για το Δημόσιο(ΦΠΑ, φόροι, εισφορές, θέσεις εργασίας κ.α.), ενώ θα προστεθούν στην αγορά αρκετά αξιόλογα κτίρια για εκμετάλλευση.
Δεν μπορεί να μιλάμε για ανάπτυξη και μάλιστα τουριστική της Καλαμάτας και να παραμένουν σαν «φαντάσματα» στο κέντρο της ερειπωμένα κτίρια από το 1986!
Βασίλης Τζαμουράνης
Πολ. Μηχανικός, Δημ.Σύμβουλος
