Σύμφωνα με τον Πλούταρχο («Βίοι Παράλληλοι: Λυκούργος») «ανάμεσα στα πιάτα, αυτό που έχαιρε της μεγαλύτερης εκτίμησης ήταν ο μέλας ζωμός, μάλιστα σε τέτοιο σημείο που οι ηλικιωμένοι δεν αναζητούσαν καθόλου το κρέας. Το άφηναν για τους νεότερους και δειπνούσαν μονάχα με τον ζωμό που τους παρείχαν».
Σύμφωνα με την παράδοση, τα συστατικά του ήταν συκώτι, κομμάτια κρέατος χοιρινού, σιτάρι και αίμα. Μέχρι σήμερα, δύο είναι τα φαγητά που έχουν ίδια υλικά και παρασκευάζονται όπως ο ζωμός: οι οματιές και ο χιουροπασπαλάς.
Οι αιματίες, ή οματιές, είναι έντερα γεμισμένα με αίμα. Σύμφωνα με την Εύη Βουτσινά, στο βιβλίο της «Γεύση ελληνική», οι οματιές «παραπέμπουν κατευθείαν στον μέλανα ζωμό των Λακεδαιμονίων και υπάρχουν στοιχεία ότι συνέχιζαν να καταναλώνονται από τους Βυζαντινούς».
Αντίθετα ο κ. Κυριάκος Δ. Κάσσης, στο βιβλίο του «Λαογραφία της Μέσα Μάνης», αναφέρει ότι: «Ο σκωτοπασπαλάς ή χιουροπασπαλάς φαίνεται ότι έχει σχέση με τον αρχαίο μέλανα ζωμό των Λακεδαιμονίων, αφού κατά παράδοση θεωρείται το εθνικό φαγητό των Μανιατών, δεν συναντιέται σε άλλο μέρος και μοιάζει πάρα πολύ στον τρόπο παρασκευής μ’ εκείνον».
Η συνταγή έχει ως εξής: «Στο καυτό λάδι ρίχνουμε τα κομμάτια από το χοιρινό συκώτι και τα ροδίζουμε. Στη συνέχεια το νερό, το αλεύρι και το αίμα από το χοιρινό που το έχουν φυλάξει ειδικά από την περιοχή του ζώου όπου ήταν η συκωταριά και η καρδιά. Βάζουμε αλάτι και αφήνουμε το φαγητό μέχρι να ψηθεί και να πήξει».
Μπορεί να μην έχει εντοπιστεί με απόλυτη ακρίβεια η γνήσια συνταγή του μέλανα ζωμού, όμως η γαστρονομική έρευνα στις περιοχές της Λακωνίας, από τη Μάνη μέχρι τον Πάρνωνα και τον Ταΰγετο, έχουν φέρει στην επιφάνεια λαογραφικούς θησαυρούς. Μέσα σε αυτούς εντοπίζονται κοινά στοιχεία που συσχετίζουν την λακωνική παραδοσιακή μαγειρική με την κύρια τροφή των Σπαρτιατών πολεμιστών.
