Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης*
Σύμφωνα με το νόμο 4093/2012, καταργήθηκαν από 01.01.2013 τα επιδόματα- δώρα εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα και αδείας για λειτουργούς και υπαλλήλους του Δημοσίου και του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα.
Πρόκειται για μία διάταξη που αντίκειται στα άρθρα 25 παρ.1 και 4 παρ. 5 του Συντάγματος και τις απορρέουσες από αυτά αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη και συνακόλουθα η δημόσια διοίκηση δύναται να μη την εφαρμόσει κατά τη ρητή επιταγή του άρθρου 93 παρ. 4 του Συντάγματος.
Το δώρο Πάσχα καταβάλλεται πλέον, μονάχα στους εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα, εφόσον υφίσταται σύμβαση εξαρτημένης εργασίας και βεβαίως καλύπτει και τους εργαζόμενους με τηλεργασια.
- Θα πρέπει να καταβληθεί μέχρι την Μεγάλη Τετάρτη.
Σε δύο δόσεις θα λάβουν το δώρο Πάσχα 2022 όσοι εργαζόμενοι τέθηκαν σε αναστολή το πρώτο τρίμηνο του έτους ή εντάχθηκαν στον μηχανισμό ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ.
- Η πρώτη δόση θα καταβληθεί από το κράτος την Μεγάλη Τετάρτη 20 Απριλίου 2022 και αφορά στην αναλογία του δώρου Πάσχα σε όσους εργαζόμενους η σύμβαση εργασίας τους τέθηκε σε αναστολή ή εντάχθηκαν στον μηχανισμό ΣΥΝ-ΕΡΓΑΣΙΑ από την 1η Ιανουαρίου 2022 έως και την 31η Μαρτίου 2022.
- Η δεύτερη δόση του δώρου Πάσχα θα πρέπει να καταβληθεί από τους εργοδότες μέχρι την Μεγάλη Τετάρτη 20 Απριλίου.
Για τον υπολογισμό του δώρου Πάσχα λαμβάνεται υπόψη ο τρόπος αμοιβής των μισθωτών, δηλαδή αν αμείβονται με ημερομίσθιο ή με μισθό.
Η χρονική περίοδος που υπολογίζεται το Δώρο Πάσχα αρχίζει από την 1η Ιανουαρίου μέχρι 30 Απριλίου κάθε έτους.
Δηλαδή:
- Αν η σχέση εργασίας διήρκεσε ολόκληρο το χρονικό διάστημα ο εργαζόμενος δικαιούται να λάβει μισό μηνιαίο μισθό αν αμείβεται με μισθό και 15 ημερομίσθια αν αμείβεται με ημερομίσθιο.
- Αν η σχέση εργασίας κάποιου μισθωτού με τον εργοδότη του δεν είχε διάρκεια ολόκληρο το προαναφερόμενο χρονικό διάστημα δικαιούται να λάβει αναλογία δώρου Πάσχα.
Η αναλογία δώρου Πάσχα υπολογίζεται ως ακολούθως:
- Αμειβόμενος με μισθό, ποσό ίσο με 1/15 του μισού μηνιαίου μισθού
- Αμειβόμενος με ημερομίσθιο, ένα ημερομίσθιο για κάθε 8 (οκτώ) ημερολογιακές ημέρες διάρκειας της εργασιακής σχέσης.
Σε περίπτωση που η σχέση εργασίας διαρκέσει λιγότερο από 8 ημέρες δικαιούται ανάλογο κλάσμα για δώρο Πάσχα.
Όλοι οι μισθωτοί που απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα με σχέση εξαρτημένης εργασίας αορίστου ή ορισμένου χρόνου, πλήρους ή μερικής απασχόλησης σε οποιοδήποτε εργοδότη δικαιούνται δώρο Πάσχα.
Ολόκληρο δώρο Πάσχα λαμβάνουν όσοι έχουν εργαστεί από την 1 Ιανουαρίου έως και τις 30 Απριλίου του 2022. Σε περίπτωση που κάποιος εργαζόμενος στον ιδιωτικό τομέα έχει εργαστεί για λιγότερο χρονικό διάστημα λαμβάνει αναλογία.
Θεσμικό Πλαίσιο:
- Για τα επιδόματα (δώρα) εορτών Πάσχα και Χριστουγέννων ισχύει, η κατ’ εξουσιοδότησιν του Ν. 1082/80 εκδοθείσα, ΚΥΑ 19040/81 των Υπ. Οικονομικών και Εργασίας.
- Τις διατάξεις της ΚΥΑ 19040/81 είχε περιλάβει και η από 15-7-2010 Εθνική Γενική ΣΣΕ (ΔΕΝ 2010 σ. 973), καθώς και πολλές ειδικότερες ΣΣΕ και ΔΑ.
Το δώρο του Πάσχα θα καταβληθεί από όλες τις επιχειρήσεις προς όλους τους εργαζόμενους.
Οι διατάξεις του θεσμικού πλαισίου για τα δώρα εορτών είναι δημοσίας τάξεως, με συνέπεια να μην επιτρέπεται και να είναι άκυρη κάθε αντίθετη ρητή ή σιωπηρή συμφωνία, καθώς και η παραίτηση του εργαζόμενου από την αξίωση καταβολής τους.
Μέχρι και την Μεγάλη Τετάρτη λαμβάνει χώρα από τους εργοδότες, η καταβολή του δώρου Πάσχα στους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα. Το δώρο δεν ισχύει για τους δημοσίους υπαλλήλους, αφού στο Δημόσιο έχει καταργηθεί.Βάσει του άρθρου 250 παρ. 17 του Αστικού Κώδικα οι αποδοχές των Δώρων στον ιδιωτικό τομέα παραγράφονται μετά από 5ετία από το τέλος του έτους που ήταν απαιτητές βάσει του άρθρου 250 παρ. 17 του Αστικού Κώδικα.Το δώρο υπόκειται σε εισφορές υπέρ ΙΚΑ- ΕΦΚΑ, Φόρου Μισθωτών Υπηρεσιών. Νοείται βέβαια ότι ο εργοδότης μπορεί να καταβάλλει το δώρο και νωρίτερα από την παραπάνω ημερομηνία. Τα δώρα εορτών σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να καταβληθούν σε είδος, αλλά μόνο σε χρήμα.
Ο ΟΑΕΔ όπως κάθε χρόνο παρέχει στους άνεργους που λαμβάνουν επίδομα ανεργίας, Δώρο ίσο με το ποσό της τακτικής επιδότησης εάν έχουν πάρει επίδομα από 1 Μαΐου έως 31 Δεκεμβρίου και αναλογία σε όσους έχουν πάρει επιδότηση για μικρότερη διάρκεια ίση με 3 ημερομίσθια ανά μήνα επιδότησης.
Το δώρο θα δοθεί από τον Οργανισμό στους δικαιούχους έως την Μεγάλη Τετάρτη. Το Δώρο δίνεται στους δικαιούχους από τον ΟΑΕΔ, κάθε χρόνο λίγο πριν το Πάσχα. Το ποσό που δικαιούνται οι επιδοτούμενοι άνεργοι είναι ίσο με το επίδομα ανεργίας εφόσον έπαιρναν το βοήθημα από 1ης Μαΐου μέχρι 31 Δεκεμβρίου. Εφόσον έπαιρναν επίδομα για διάστημα μικρότερο από το παραπάνω θα δικαιούνται οικονομική ενίσχυση ίση με τρία (3) ημερήσια επιδόματα ανεργίας για κάθε μήνα επιδότησης.
Σε περίπτωση που το Δώρο δεν καταβληθεί έγκαιρα, οι εργαζόμενοι πρέπει να προσφύγουν στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας προκειμένου να συνταχθεί μηνυτήρια αναφορά. Η μηνυτήρια αναφορά διαβιβάζεται στον Εισαγγελέα για την άσκηση ατομικής δίωξης σε βάρος του εργοδότη ενώ παράλληλα διαβιβάζεται και στο οικείο αστυνομικό τμήμα για την κίνηση της αυτόφωρης διαδικασίας. Για την υποβολή της μηνυτήριας αναφοράς στα αστυνομικά τμήματα οι εργαζόμενοι δεν πληρώνουν παράβολο.
Εάν όμως καταθέσουν ατομική μήνυση οφείλουν να πληρώσουν ατομικό παράβολο το κόστος του οποίου κυμαίνεται από 100-150 ευρώ.Επισημαίνουμε ότι στη μηνυτήρια αναφορά θα πρέπει να αναγράφονται τα στοιχεία της επιχείρησης και τα στοιχεία κατοικίας του εργοδότη, εάν αυτό είναι δυνατό, δεδομένου ότι η διαδικασία του αυτοφώρου διαρκεί 48 ώρες.
Όλοι οι μισθωτοί που απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα με σχέση εξαρτημένης εργασίας αορίστου ή ορισμένου χρόνου, πλήρους ή μερικής απασχόλησης σε οποιοδήποτε εργοδότη δικαιούνται Δώρα Εορτών.
Για τον υπολογισμό του ποσού των Δώρων λαμβάνεται υπόψη ο τρόπος αμοιβής των μισθωτών δηλαδή αν αμείβονται με ημερομίσθιο ή με μισθό. Εάν η σχέση εργασίας τους με τον εργοδότη είχε διάρκεια χωρίς διακοπή όλη τη χρονική περίοδο που αναφέραμε δηλαδή από 1ης Μαΐου μέχρι 31ης Δεκεμβρίου κάθε έτους, δικαιούνται ολόκληρο το Δώρο που είναι ίσο με ένα (1) μηνιαίο μισθό για τους αμειβόμενους με μισθό και με 25 ημερομίσθια για τους αμειβόμενους με ημερομίσθιο.
Όσοι όμως από τους παραπάνω μισθωτούς, που η σχέση τους με τον εργοδότη δεν διήρκησε ολόκληρο το χρονικό διάστημα (από 1/5 έως και 31/12), δικαιούνται να λάβουν τμήμα του δώρου ανάλογο με τη χρονική διάρκεια της εργασιακής τους σχέσης.
Σε αυτήν την περίπτωση το δώρο υπολογίζεται ως εξής: 2/25 του μηνιαίου μισθού ή 2 ημερομίσθια -ανάλογα με το πώς αμείβονται- για κάθε 19 ημερολογιακές ημέρες διάρκειας της εργασιακής σχέσης. Ακόμα και οι μισθωτοί που εργάστηκαν χρονικό διάστημα μικρότερο των 19 ημέρων δικαιούνται ανάλογο κλάσμα του δώρου.
Εκτός από την περίπτωση που η εργασία παρασχέθηκε χωρίς διακοπή όλο το διάστημα από την 1η Μαΐου έως την 31η Δεκεμβρίου, στο διάστημα αυτό συνυπολογίζονται και όλες οι ημέρες που οι εργαζόμενοι-ες απουσιάζουν νόμιμα από την εργασία τους (π.χ. με ετήσια άδεια, με άδεια μητρότητας, με σπουδαστική άδεια). Ειδικά ως προς την απουσία των εργαζομένων λόγω ασθένειας, στο διάστημα υπολογισμού του δώρου Χριστουγέννων συνυπολογίζονται τα «τριήμερα ασθενείας», δηλαδή ο χρόνος απουσίας κατά τον οποίο δεν καταβάλλεται επίδομα ασθενείας, ενώ αφαιρούνται τα διαστήματα που καταβάλλεται από τον ασφαλιστικό φορέα επίδομα ασθενείας.
Βάση για τον υπολογισμό του δώρου αποτελούν οι αποδοχές που πραγματικά καταβάλλονται στους μισθωτούς κατά την 10η Δεκεμβρίου. Σε περίπτωση που η εργασιακή σχέση έχει λυθεί πριν από τις παραπάνω ημερομηνίες το δώρο Χριστουγέννων υπολογίζεται με βάση τις αποδοχές που καταβάλλονταν την ημέρα που λύθηκε η εργασιακή σχέση.
Σαν καταβαλλόμενος μισθός ή ημερομίσθιο είναι το σύνολο των τακτικών αποδοχών. Στην έννοια των τακτικών αποδοχών περιλαμβάνονται ο μισθός ή το ημερομίσθιο, καθώς και κάθε άλλη παροχή (είτε σε χρήμα είτε σε είδος, όπως τροφή, κατοικία κ.λπ.) εφόσον καταβάλλεται από τον εργοδότη σαν αντάλλαγμα της παρεχόμενης από τον μισθωτό εργασίας, τακτικά κάθε μήνα, ή κατ’ επανάληψη, περιοδικά, κατά ορισμένα διαστήματα του χρόνου.
Στην έννοια των τακτικών αποδοχών, σύμφωνα με τη νομολογία των δικαστηρίων εντάσσονται επίσης και:
Το επίδομα αδείας: Για τον υπολογισμό στο δώρο της αναλογίας του επιδόματος αδείας πολλαπλασιάζουμε το συνολικό ποσό του δώρου που δικαιούται ο μισθωτός επί τον συντελεστή 0,041666
Παράδειγμα: εργαζόμενος με δώρο 900 ευρώ (μικτό μισθό), με την προσαύξηση του συντελεστή αδείας θα πρέπει να πάρει 938 ευρώ.
Η αμοιβή της νόμιμης υπερωρίας, εφόσον παρέχεται τακτικά
Η αμοιβή της υπερεργασίας, εφόσον η εργασία αυτή πραγματοποιείται τακτικά
Η αμοιβή για εργασία την Κυριακή και σε εξαιρέσιμες γιορτές ή σε νυκτερινές ώρες, εφόσον η απασχόληση είναι τακτική και μόνιμη.
Η αξία του χορηγούμενου γάλακτος ημερησίως.
Η πρόσθετη αμοιβή που δίνεται από τον εργοδότη οικειοθελώς για μεγαλύτερη παραγωγική απόδοση (πριμ), όταν επαναλαμβάνεται για μεγάλο χρονικό διάστημα και σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Τα φιλοδωρήματα που δίνονται στους μισθωτούς από τρίτους.
Τα οδοιπορικά έξοδα, όταν δεν εξαρτώνται από την πραγματοποίηση υπηρεσιακών μετακινήσεων, δεν υπόκεινται σε απόδοση λογαριασμού και δεν διακόπτονται κατά την διάρκεια ασθένειας ή άδειας.
Το επίδομα μη απουσίας (τακτικότητας)
Το επίδομα κατοικίας
α. Υπολογισμός του Δώρου στους ωρομίσθιους
Για όσους αμείβονται με ωρομίσθιο ο υπολογισμός γίνεται βάσει του μέσου όρου των αποδοχών τους. Διαιρούνται δηλαδή οι συνολικές αμοιβές που έλαβε ο μισθωτός μέσα στο διάστημα αυτό δια του αριθμού των ημερών του διαστήματος αυτού κατά τις οποίες ο μισθωτός εργάσθηκε η διατήρησε αξίωση για τις αποδοχές του. Το ποσό που προκύπτει πολλαπλασιάζεται επί τον αριθμό των ημερομισθίων που αναλογούν στη διάρκεια της εργασιακής σχέσης.
β. Υπολογισμός του Δώρου στους εργαζόμενους με μερική απασχόληση
Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται καθημερινά λιγότερες ώρες (σε σχέση με τη πλήρη απασχόληση) θα λάβουν ως δώρο όσα ημερομίσθια λαμβάνει και ο εργαζόμενος με πλήρη απασχόληση έχοντας όμως ως βάση υπολογισμού τις μειωμένες αποδοχές και αναλόγως με τον χρόνο απασχόλησης του.
γ. Υπολογισμός του Δώρου στους εργαζόμενους με διαλείπουσα εργασία (εκ περιτροπής απασχόληση)
Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται λιγότερες από 5 ημέρες τη βδομάδα (για τους απασχολούμενους με πενθήμερο) και λιγότερες από 6 ημέρες τη εβδομάδα (για τους απασχολούμενους με 6ήμερο) δικαιούνται δώρο 1 ημερομίσθιο για κάθε 8 πραγματοποιηθέντα ημερομίσθια .
Προσοχή: Σε όλες τις περιπτώσεις το ποσό του δώρου προσαυξάνεται με τον συντελεστή αδείας 0,041666.
Πότε καταβάλλεται το Δώρο
Το δώρο πρέπει να καταβληθεί μέχρι την Μεγάλη Τετάρτη κάθε έτους, υπόκειται σε εισφορές υπέρ ΙΚΑ- ΕΦΚΑ, Φόρου Μισθωτών Υπηρεσιών. Νοείται βέβαια ότι ο εργοδότης μπορεί να καταβάλλει το δώρο και νωρίτερα από την παραπάνω ημερομηνία. Τα δώρα εορτών σε καμία περίπτωση δεν επιτρέπεται να καταβληθούν σε είδος, αλλά μόνο σε χρήμα.
Πότε παραγράφονται οι αποδοχές των Δώρων
Βάσει του άρθρου 250 παρ. 17 του Αστικού Κώδικα οι αποδοχές των Δώρων στον ιδιωτικό τομέα παραγράφονται μετά από 5ετία από το τέλος του έτους που ήταν απαιτητές βάσει του άρθρου 250 παρ. 17 του Αστικού Κώδικα.
Τι πρέπει να κάνει ο εργαζόμενος αν δεν του καταβληθεί το Δώρο
Σε περίπτωση που το Δώρο δεν καταβληθεί έγκαιρα, οι εργαζόμενοι πρέπει να προσφύγουν στην οικεία Επιθεώρηση Εργασίας προκειμένου να συνταχθεί μηνυτήρια αναφορά. Η μηνυτήρια αναφορά διαβιβάζεται στον Εισαγγελέα για την άσκηση ατομικής δίωξης σε βάρος του εργοδότη ενώ παράλληλα διαβιβάζεται και στο οικείο αστυνομικό τμήμα για την κίνηση της αυτόφωρης διαδικασίας. Για την υποβολή της μηνυτήριας αναφοράς στην Επιθεώρηση Εργασίας οι εργαζόμενοι δεν πληρώνουν παράβολο. Εάν όμως καταθέσουν ατομική μήνυση οφείλουν να πληρώσουν ατομικό παράβολο ποσού 100 ευρώ (+20% προσαύξηση).
Επισημαίνουμε ότι στη μηνυτήρια αναφορά θα πρέπει να αναγράφονται τα στοιχεία της επιχείρησης και τα στοιχεία κατοικίας του εργοδότη, εάν αυτό είναι δυνατό, δεδομένου ότι η διαδικασία του αυτοφώρου διαρκεί 48 ώρες.
Σε κάθε περίπτωση μη καταβολής του Δώρου , μέσα στην τασσόμενη προθεσμία, οι Κοινωνικοί Επιθεωρητές Εργασίας του Σ.ΕΠ.Ε έχουν υποχρέωση να επεμβαίνουν άμεσα, διενεργώντας ελέγχους και να βρίσκονται σε πλήρη ετοιμότητα, για την άσκηση της διαδικασίας του αυτοφώρου και την επιβολή των σχετικών κυρώσεων.
Με την online εφαρμογή του έχει δημιουργήσει το ΚΕ.Π.Ε.Α. δίνεται η δυνατότητα οι εργαζόμενοι να υπολογίσουν μόνοι τους το Δώρο που δικαιούνται, πατώντας το παρακάτω σύνδεσμο: http://kepea.gr/calc-doro-xristoygennon.php.
Η κατάργηση των δώρων στους δημοσίους υπαλλήλους από 1-1-2013:
Με την υπ’ αριθμ. 471/2020 απόφασή του, το Ειρηνοδικείο Αθηνών έκρινε ως αντισυνταγματική τη διάταξη περί περικοπής δώρων και επιδόματος αδείας στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, εκφράζοντας την αντίθεσή του στη νομολογία της Ολομέλειας του ΣτΕ, που έχει κρίνει με διαφορετικό τρόπο το συγκεκριμένο ζήτημα.
Ειδικότερα, το Ειρηνοδικείο Αθηνών με την ως άνω απόφασή του έκρινε ότι η διάταξη της περίπτωσης 1 της υποπαραγράφου Γ.1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012, με την οποία καταργήθηκαν από 01.01.2013 τα επιδόματα εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα και αδείας για λειτουργούς και υπαλλήλους του Δημοσίου και του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, αντίκειται στα άρθρα 25 παρ.1 και 4 παρ. 5 του Συντάγματος και τις απορρέουσες από αυτά αρχές της αναλογικότητας και της ισότητας στα δημόσια βάρη και συνακόλουθα υποχρεούται να μη την εφαρμόσει κατά τη ρητή επιταγή του άρθρου 93 παρ. 4 του Συντάγματος.
Στην εν λόγω απόφαση του Ειρηνοδικείου Αθηνών διευκρινίζεται ότι « …η κρίση του Δικαστηρίου αυτού για την αντισυνταγματικότητα της παραπάνω διάταξης, την οποία κλήθηκε να εφαρμόσει στην ένδικη αγωγή δε δεσμεύεται από τις τυχόν αντίθετες με αυτή αποφάσεις (ΟλΣτΕ 2307/2014, 1307/2019), καθώς στα πλαίσια του διάχυτου και αυτεπάγγελτου ελέγχου της συνταγματικότητας κάθε διάταξης (ουσιαστικού και τυπικού) νόμου που καλείται να εφαρμόσει ο Δικαστής, η κρίση του περιορίζεται μόνο στη συγκεκριμένη περίπτωση και δεν έχει ισχύ έναντι όλων.
Μόνη εξαίρεση στο διάχυτο έλεγχο της συνταγματικότητας αποτείνει η κρίση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου (ΑΕΔ), η οποία είναι δεσμευτική για όλα τα Δικαστήρια, πλην όμως μέχρι σήμερα το ως άνω Δικαστήριο δεν έχει αποφανθεί για τη αντισυνταγματικότητα ή μη της διάταξης της περίπτωσης 1 της υποπαραγράφου Γ.1 της παραγράφου Γ του άρθρου πρώτου του ν. 4093/2012, με την οποία καταργήθηκαν από 1.1.2013 τα επιδόματα εορτών Χριστουγέννων και Πάσχα και αδείας για λειτουργούς και υπαλλήλους του Δημοσίου και του ευρύτερου Δημόσιου Τομέα, και επομένως είναι επιτρεπτός ο παρεμπίπτων έλεγχος αυτής (ΜΠρΘεσπ 42/2019)».
(*) Δικηγόρος Αθηνών – Συνταγματολόγος – Νομικός συνεργάτης Οικουμενικού Πατριαρχείου για την Ελλάδα – Συνήγορος Αμερικανικού Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα – Δ.Σ. Πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Δήμου Αθηναίων – Δ.Σ. Ιδρύματος Μπότσαρη
